In de NRC van 24 maart 2023 stond een mooi en helder artikel van de Bruno van Wayenburg over wat er schuilgaat achter de gekleurde bewegende gordijnen van het poollicht. Maar wat betekent zo'n zonnevlekkenmaximum nu precies voor onze kans om daadwerkelijk het noorderlicht te zien, hier op de Lofoten en in Nederland?
Noorderlicht op aarde ontstaat als de zonnewind, of liever nog een zonnestorm, botst met het aardmagnetisch veld. In het plaatje hierboven is dat in 7 achtereenvolgende stappen weergegeven. Zo'n zonnestorm kan op twee manieren aan de zon 'ontsnappen', namelijk als gevolg van een 'zonnevlam' of doordat er een gat in de schil om de zon ontstaat, een zogenaamd 'coronaal gat'.
Zoals het artikel in het NRC correct beschrijft, leven we nu in een periode met veel zonnevlekken. De zon is heel actief, zo heet dat. Door veel turbulentie op de zon ontstaat een wir war aan magnetische velden die met elkaar ruzien en kunnen leiden tot heftige explosies, met zonnevlammen tot gevolg. Die explosies kan je als donkere vlekken op de zon terug vinden en bij zo'n explosie worden elektrisch geladen deeltjes weggeslingerd. Soms precies richting de aarde. Hoe heftiger de zonnevlam en hoe beter gericht op de aarde, hoe meer en hoe krachtiger die deeltjes met het aardmagnetisch veld kunnen reageren. Met heel heftig noorderlicht (en zuiderlicht) tot gevolg.
Poollicht vormt feitelijk een ring van licht rondom de magnetische noord- en zuidpool van de aarde. Het is een soort ronde TL-balk op circa 100 kilometer hoogte. Hoe heftiger de zonnestorm met de aarde botst, hoe groter die ring van licht wordt en zich meer naar de evenaar verplaatst. Zie de actuele voorspelling van die ring van licht in de plaat hiernaast. Om het noorderlicht in Nederland te kunnen zien, is een zwaardere zonnestorm nodig, dan dat er nodig is om het noorderlicht in Noord Noorwegen of de Lofoten te kunnen zien.
In een tijd van veel zonnevlekken, zoals nu, heb je dus ook veel zonnestormen waarvan sommigen op de aarde gericht zullen zijn. Zowel kleine stormpjes als hele zware. En dus een gerede kans om het Noorderlicht zelfs in Nederland te kunnen zien.
Maar wat nu als we leven in een zonnevlekken mimimum? Is er dan geen kans op Noorderlicht?
Het klopt inderdaad dat er dan veel minder kans is op noorderlicht of zuiderlicht op lagere breedte graden, zoals in Nederland. Maar dichter bij de polen is er nog steeds vaak poollicht te zien... Hoe kan dat?
Als de zon 'rustig' is, dan zijn er minder zonnevlammen. Zonnevlammen zijn in de tekening van de zon hiernaast met rood gemarkeerd. Juist op een kalme zon kunnen grote gebieden ontstaan met stabiele open magnetische structuren. Dat zijn de zwarte vlekken op de actuele tekening van de zon hiernaast, zogenaamde 'coronale gaten'. Ze vormen een soort van open deuren in de schil van de zon die wel dagen of zelfs weken kunnen aanhouden, en waardoor veel zonnewind kan ontsnappen. Deze winden zijn minder heftig, maar wel vaak langduriger dan de zonnestormen als gevolg van zonnevlammen. Het poollicht dat daardoor veroorzaakt wordt, is dus ook minder heftig en bij gevolg op aarde alleen te zien dichter bij de magnetische polen.
Om deze reden is hier op de Lofoten, ook als er weinig zonnevlammen zijn, vaak noorderlicht te zien! We zijn hier niet afhankelijk van de 11 jarige cyclus van de zon.
Reactie plaatsen
Reacties